Paragraaf onderhoud kapitaalgoederen

Het dagelijks onderhoud van het openbaar groen wordt gedekt vanuit de exploitatiebudgetten.

De effecten van ons beleid op biodiversiteit zijn zichtbaar
In 2022 zien we de effecten van het bermenbeleid en het onderhoudsbeleid stedelijk water. We verschralen de bermen waardoor er meer biodiversiteit ontstaat. In de bebouwde kom zorgen vaste planten voor meer geur en kleur en mogelijkheden voor biodiversiteit.

We bestrijden plagen: soms met effect en soms zonder

• De aanpak van de Reuzenbereklauw heeft effect.
• De bestrijding van Japanse duizendknoop door afgraven en besproeien met heet water had helaas geen effect. Daarom hebben we voor deze soort een andere methode gekozen.
• Het aantal eikenprocessierupsen daalde met meer dan 90%. Wij hebben als pilot natuurlijke bestrijdingsmethoden ingezet. Ook hebben we meer vogelhuisjes opgehangen zodat er meer natuurlijke vijanden komen.
• We kiezen ervoor om verschillende soorten bomen door elkaar te planten. Hierdoor is er minder kans op ziekten. En zo voorkomen we dat er een hele laan bomen verdwijnt.

Er komt een nieuwe Groenvisie in 2023
In 2021 hebben we een inwonersenquête gehouden en vier avonden georganiseerd om input op te halen. Hierna is startnotitie geschreven en door de raad goedgekeurd. Op basis hiervan wordt nu de Groenvisie opgesteld. Deze wordt in Q2 van 2023 aan de raad voorgelegd.

We zetten in op vergroening van de kernen
Van steen naar groen <waar?> Om dit te bereiken zijn we sinds een aantal jaren bij stichting Steenbreek aangesloten. In 2022 is er een start gemaakt met het bepalen van het ambitieniveau. In Q2 wordt het advies hiervoor aan de raad voorgelegd.

Meer buiten bewegen, ontmoeten, spelen en sporten (BOSS)
<beoogd resultaat die in de visie staat>. In 2022 hebben we gewerkt aan een visie waarin staat wat dit onze inwoners kan brengen en waarom het belangrijk is om ‘buiten zijn’ breed te definiëren. In april van dit jaar wordt de raad tijdens het carrousel om input gevraagd en over de status geïnformeerd.

Het was lastig om de kwaliteit van de openbare ruimte te handhaven.
Vanwege de droge zomers, ontstond er veenoxidatie. En daardoor daalde de bodem. Dat heeft de levensduur van wegen, fiets- en voetpaden, sportvelden, gazons, bermen en beplanting drastisch verlaagd. De kosten van onderhoud zijn daardoor ook gestegen.

De voorgestelde bezuiniging voor het prioriteren van gemeentelijke milieutaken is vervallen.
We werken met meerdere partijen samen aan GroenDoen: milieu-educatie voor basisscholen. We hebben de samenwerkingsovereenkomst verlengd tot 31 december 2023. Zo hebben de nieuwe colleges die in de loop van volgend jaar aantreden de tijd om over de toekomst van de samenwerking te besluiten. De voorgestelde bezuiniging die als erratum bij de perspectiefnota 2022 was geplaatst voor het prioriteren gemeentelijke milieutaken komt hiermee te vervallen.

Landelijk is de trend om preventieve maatregelen te nemen tegen ziekten en plagen in het groen. Het gaat vooral om het vergroten van de biodiversiteit, het terugdringen van de uitstoot van CO2, het verminderen gebruik fossiele brandstoffen en klimaat adaptieve maatregelen.

De omgevingskwaliteit van de Fryske marren wordt mede bepaald door het aanwezige groen. Daarnaast zijn niet-fysische aspecten, zoals sociale samenhang en koopkracht van de bevolking, van belang voor de omgevingskwaliteit. De aanwezigheid van groen bepaalt in visuele zin de omgevingskwaliteit, maar heeft ook op andere wijzen invloed, bijvoorbeeld op luchtkwaliteit en
microklimaat. Diverse wetenschappelijke onderzoeken hebben aangetoond dat een groene omgeving veel positieve effecten heeft. Groen bevordert de gezondheid en het welbevinden, draagt bij aan sociale cohesie, verbetert het milieu, verlaagt criminaliteit en genereert stijging van prijzen van woningen. Om deze reden is het belangrijk de waarde van groen vast te leggen voor nu en in de toekomst.

Bij het vastgoed is sprake van:

• dagelijks onderhoud en calamiteitenonderhoud: de kosten zijn opgenomen in de begroting;
• meerjarig planmatig onderhoud: de kosten worden vanwege de jaarlijkse schommelingen gefinancierd vanuit een voorziening. Op 31 december 2022 was dit € 2.696.971,45.  

Het MJOP (meerjarig onderhoudsplan) is in 2021 geaccordeerd door college en raad. Conform de BBV staat de eerstvolgende actualisatie van het MJOP gepland per 1 januari 2025.

• In 2022 hebben we het meer ‘zakelijke vastgoed denken’ verder gepromoot in de organisatie. Dit heeft geleid tot het werken met heldere rolverdelingen in huisvestingsvraagstukken.
• In 2022 is aan een deel van de vastgoedportefeuille planmatig onderhoud verricht.
• Door een aantal mutaties in de portefeuille is de totale leegstand in de gemeentelijke vastgoedportefeuille teruggebracht van 7500 m2 naar bijna 7200 m2 BVO. Op jaarbasis bedragen de kosten van deze leegstand circa € 110.000,-
• Het verduurzamingsproject van Swimfun Joure is opgeleverd.

De volgende mutaties hebben plaatsgevonden in onze vastgoedportefeuille:

• Door het huren van diverse locaties voor de opvang van ontheemden, is deelportefeuille 1a met 5 objecten toegenomen.
• In 2022 is het nieuwe milieuterrein in Balk in gebruik genomen. Op dit milieuterrein staat ook een gebouw waardoor deelportefeuille 1b met 1 object is toegenomen.
• De mutatie in portefeuille 3 betreft de verkoop van de voormalige Bonifatiusschool aan de Professor Titus Brandsmaweg 6a in Joure.
• In 2022 is de OBS de Wynbrekker in Oosterzee via het economisch claimrecht in eigendom van de gemeente gekomen. Aangezien gebouwen waar de gemeente een claimrecht op heeft, al onderdeel uitmaken van de portefeuille, heeft dit geen invloed op de totaaltellingen.

• Huuropzegging: voormalig CBS Op ‘e Terp aan de Jacobus Boomsmastraat 23 in Sondel. We verhuurden dit als testlocatie aan GGD Fryslân tot 31 december 2022.

Zo is de vastgoedportefeuille van De Fryske Marren per 31 december 2022 samengesteld:

• De verduurzaming van de gemeentelijke vastgoedportefeuille is de komende jaren de grootste opgave. In het najaar van 2022 heeft de raad de 'Routekaart Verduurzamen Gemeentelijk Vastgoed DFM' vastgesteld én ook de benodigde financiële middelen vrijgemaakt. Dit heeft vanaf 2023 invloed op de manier waarop de Voorziening Vastgoed ingericht wordt.
• De sterk gestegen bouwkosten en krapte op de arbeidsmarkt maken dat de uitvoering van onderhoudswerkzaamheden om meer tijd en budget vraagt.

Bij het wegenonderhoud is sprake van:

• dagelijks onderhoud en calamiteitenonderhoud: de kosten zijn opgenomen in de begroting;
• meerjarig planmatig onderhoud: de kosten worden gefinancierd vanuit een voorziening. Op 31 december 2022 was de stand € 1.730.000,-.
• vervanging: de kosten worden als investeringen opgevoerd en afgeschreven.

In 2022 is een herziene onderbouwing van het MJOP (Meerjarig onderhoudsplan) aan het college en de raad aangeboden. De voorziening is daarop met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2022 ingesteld door de raad. De jaarlijkse onttrekking vanuit de voorziening vindt plaats volgens de vooraf opgestelde en door het college geaccordeerde jaarplannen.

• In 2022 hebben we het integraal programmeren en onderhouden verder uitgezet in de organisatie. Dit heeft geleid tot een groot aantal projecten waarbij verkeersveiligheid, reconstructies en onderhoud tegelijk zijn uitgevoerd. Hier is dus werk met werk gemaakt.
• We hebben op een groot aantal meters hoofdfietspad het fietscomfort verbeterd door de oude verharding, asfalt, klinker en tegels, te vervangen door beton.
• We hebben vervangingen uitgevoerd op de Echtenerdijk en de Vogelzangweg waardoor deze wegen weer voor lange tijd onderhoudsvrij zijn.

We moeten adaptieve en mitigerende maatregelen toepassen op meerdere terreinen:

• verduurzaming, circulariteit en CO2-reductie in de grond-, weg- en waterbouw
• omvorming van fietspaden met tegelverharding naar een gesloten verharding
• maatregelen vanwege het veranderende klimaat
• bermschade door steeds groter en zwaarder wordende landbouwverkeer in het buitengebied

Alle activiteiten ten aanzien van openbare verlichting worden gedekt vanuit de begroting. In 2022 was er een krediet beschikbaar van € 178.000 voor de vervangingsinvesteringen van masten en verduurzamen van armaturen naar LED.

We hebben het areaal goed in stand kunnen houden met de beschikbare middelen. We hebben een significant aantal masten en armaturen kunnen vervangen:

• Het vervangen door LED-lampen levert, per lichtpunt, een energiebesparing van ongeveer 70% op.
• Diverse oude lichtmasten zijn vervangen voor de veiligheid.
• We hebben enkele lichtmasten verplaatst vanwege gegronde klachten.
• Er zijn masten gesaneerd waar mogelijk. We hebben ook lichtmasten toegevoegd vanwege de verkeersveiligheid. Per saldo zijn het aantal masten gelijk gebleven.

• We zien dat er veel schades aan het kabelnetwerk (onder andere het OVL-net) optreden door aanleg van grootschalige glasvezeltracés. Dit zorgt voor veel netwerkstoringen en uitval van verlichting. Bovendien geeft dit een grote druk op de organisatie om deze storingen op te lossen.
• We zijn bezig met pilots om masten te plaatsen met zonnepanelen die niet zijn gesloten op het stroomnetwerk.

De dekking van het dagelijks onderhoud van kunstwerken vindt plaats vanuit de begroting. De dekking van het groot onderhoud vindt plaats vanuit een voorziening. De jaarlijkse onttrekking vanuit de voorziening gebeurt conform de vooraf opgestelde en door het college geaccordeerde jaarplannen. In 2022 is een bedrag van € 200.915 toegevoegd aan de voorziening en een bedrag van € 344.640 aangewend. De stand van de voorziening is per 31 december 2021 € 355.821. Vervangingen worden aangemeld bij de perspectiefnota.

• We hebben een areaal van functionele en veilige kunstwerken.
• We verbeteren het inzicht in de onderhoudstoestand en de verwachte restlevensduur van de bruggen. In 2022 zijn veel kunstwerken nader geïnspecteerd op hout- en betonrot met als doel de restlevensduur en vervangingsopgave te bepalen. Aan de hand van deze gegevens is een nieuw MJOP en een vervangingsopgave voorgelegd aan de raad.

 Het totale areaal is als volgt samengesteld:

• We zien dat het huidige areaal kunstwerken snel in kwaliteit achteruit gaat. Dit komt doordat de kunstwerken aan het einde van hun levensduur komen. Ook het steeds zwaarder wordende verkeer versnelt het degradatieproces.
• Een andere trend is dat bouwmaterialen steeds schaarser worden en daardoor ook duurder.

Vanuit het vGRP is de dekking aangegeven voor de komende jaren. Een mogelijke onttrekking vanuit de voorziening vindt plaats conform de vooraf opgestelde en door het college geaccordeerde jaarplannen.
Het resultaat op de begroting wordt ten laste of ten gunste van de voorziening gebracht.

• Een goedwerkend rioolsysteem met een beperkt risico op wateroverlast dat geleidelijk wordt omgebouwd tot een meer duurzaam rioolsysteem.
• Verder is er een ambitieus vGRP vastgesteld waarbij drie belangrijke speerpunten zijn benoemd:

1. Werken aan klimaatadaptatie.
2. Invulling geven aan het thema duurzaamheid.
3. Bijdragen aan een gezonde en aantrekkelijke leefomgeving.

• Het onderhoud in 2022 is uitgevoerd conform het jaarplan. Alle maatregelen zijn gericht op het zoveel mogelijk verlengen van de levensduur.
• In 2022 is circa 10% van de onderhoudstoestand van het “vrij verval riool” geïnspecteerd. Op basis daarvan is het groot onderhoud bepaald.
• De grote gemalen zijn schoongemaakt en geïnspecteerd. Aan de hand van die inspectiemaatregelen is het groot onderhoud van de gemalen bepaald.
• Kaderstellende beleidsnota’s | In oktober 2019 is het vGRP (2020-2024) door de raad vastgesteld. In het vGRP wordt naast de zorgplicht voor de afvoer van afvalwater tevens de zorgplicht voor de afvoer van hemelwater en grondwater meegenomen. Met de vaststelling van dit vGRP is ook een nieuwe rioolheffing voor 2020 en daaropvolgende jaren vastgesteld.

Baggeren vaarwegen
De dagelijkse kosten voor onderzoek en klein baggeronderhoud worden gedekt vanuit de begroting. Daarnaast is er sprake van een voorziening baggeren vaarwegen ter dekking van het groot baggeronderhoud. De jaarlijkse onttrekking vanuit de voorziening vindt plaats conform de vooraf opgestelde en door het college geaccordeerde jaarplannen. De stand van de voorziening op 31 december 2022 is € 467.023.  De jaarlijkse storting is € 175.000.

Oeverconstructies vaarwegen
De kosten voor klein onderhoud oeverconstructies en recreatieve voorzieningen worden gedekt vanuit de begroting.

Baggeren vaarwegen
De dagelijkse kosten voor onderzoek en klein baggeronderhoud worden gedekt vanuit de begroting. Daarnaast is er sprake van een voorziening baggeren vaarwegen ter dekking van het groot baggeronderhoud. De jaarlijkse onttrekking vanuit de voorziening vindt plaats conform de vooraf opgestelde en door het college geaccordeerde jaarplannen. De stand van de voorziening op 31 december 2022 is € 467.023.  De jaarlijkse storting is € 175.000.

Oeverconstructies vaarwegen
De kosten voor klein onderhoud oeverconstructies en recreatieve voorzieningen worden gedekt vanuit de begroting.

Het grootste deel van ons areaal van vaarwegen (baggeren, oeverconstructies en steigers) bevindt zich in een goede staat. Onze passantenhavens zijn op een goede manier beheerd.

Vaarwegen
Onze gemeente bezit 74 km aan vaarwegen, waarvan circa 25 kilometer onder onze onderhoudsverplichting valt. De overige kilometers vallen grotendeels onder de verantwoordelijkheid van de provincie.

Oeverconstructies
Deze zijn geïnventariseerd en de kwaliteit is beoordeeld. De totale lengte van de door ons te beheren oeverconstructies vaarwegen is 29 km.

Havens en ligoevers
Onze gemeente bezit 5 passantenhavens, een aantal kleinere havens en een groot aantal ligoevers. De kleinere havens en ligoevers zijn geïnventariseerd. De havens hebben naast oeverconstructies nog steigers, meerpalen, gebouwen, walstroom- en watervoorzieningen. De kosten zitten vooral in de oeverconstructies en het baggeronderhoud. Drie van de passantenhavens (Balk, Joure en Langweer) worden verhuurd en geëxploiteerd door derden. De passantenhavens in Lemmer en in Sloten worden door ons zelf geëxploiteerd en onderhouden.

Kaderstellende beleidsnota’s

• Beleid passantenhavens. Om de servicegerichtheid in onze havens te vergroten, hebben we beleid en maatregelen ontwikkeld. In 2015 is de beleidsnotitie ‘Servicegericht passantenhavenbeheer’ door het college vastgesteld. In januari 2017 is een notitie ‘Uitwerking service gericht passantenhavenbeheer’ door het college vastgesteld.
• Beleid vaarwegen. Eind 2018 zijn het meerjarenplan oeverconstructies vaarwegen 2019 – 2022 en het meerjarenplan baggeren vaarwegen 2019 – 2022 door de raad vastgesteld.

In het afgelopen seizoen zien we een toename van ouderen in onze passantenhavens. Dit is een algemene trend. Verder is er een toename te zien van dagtoerisme bij mooi weer.