De publiekrechtelijke samenwerking is geregeld in een wet:
de Wet gemeenschappelijke regeling (Wgr). Op 1 juli 2022 is de Wgr op een aantal punten gewijzigd. Een aantal van deze wijzigingen is op 1 juli direct in werking getreden, maar een ander deel moet binnen twee jaar na inwerkingtreding geïmplementeerd worden in alle gemeenschappelijke regelingen.
De wetswijziging richt zich met name op het versterken van de rollen en verantwoordelijkheden van de raad. De wijzigingen zijn onder te verdelen in drie categorieën:
- De versterking van de positie van gemeenteraden bij besluitvorming in gemeenschappelijke regelingen.
- De introductie van aanvullende controle-instrumenten voor gemeenteraden.
- Het verbeteren van de positie van gemeenteraden met betrekking tot het functioneren van de regeling.
Wij hebben onze visie en richtlijnen vastgelegd in een Nota
We hebben een visie en richtlijnen voor het aangaan van een samenwerkingsverband. Deze zijn vastgelegd in de Nota verbonden partijen 2022. In de nota wordt geen antwoord gegeven op de vraag of wij wel of niet moeten deelnemen aan een verbonden partij. Dit is namelijk maatwerk.
Is deze samenwerking de beste vorm voor ons doel?
Dat is de eerste vraag die we ons moeten stellen. En zo ja:
- Welke juridische vorm: publiekrechtelijk of privaatrechtelijk?
- Welke algemene uitgangspunten hanteren we?
- Wat zijn de voor- en nadelen van deelnemen aan een verbonden partij?
- En hoe beëindigen we een samenwerking?
A. Onze houding ten opzichte van de juridische vorm:
- Publiekrechtelijke samenwerking: ja, mits
We hebben, mede op basis van de Gemeentewet, een positieve grondhouding als aan een aantal voorwaarden op het terrein van aansturing, beheer en verantwoording is voldaan. Afhankelijk van de aard van samenwerking kan wel of geen rechtspersoon worden gecreëerd.
- Privaatrechtelijke samenwerking: nee, tenzij
Dit is een vorm waaraan we niet deelnemen, tenzij er bijzondere redenen zijn om hierop een uitzondering te maken. Belangrijkste reden om terughoudend te zijn, is de vermenging van functies, die zowel in persoon als qua belang optreden. Er is vaak sprake van vermenging van publieke en particuliere belangen. Daarnaast zijn de mogelijkheden van borging van publieke belangen en democratische controle beperkter dan bij publiekrechtelijke samenwerking.
B. Deelnemen in afzonderlijke rechtspersonen: dit zijn onze uitgangspunten
- Het participeren in een verbonden partij is alleen toegestaan als daarmee een publiek belang wordt gediend.
- Participatie in een privaatrechtelijke rechtsvorm vindt uitsluitend plaats als onderzocht en gemotiveerd is waarom uitvoering van beleidsvoornemens niet in een publieke rechtsvorm kan plaatsvinden.
- De gemeenteraad bepaalt van geval tot geval tot welk bedrag het financiële belang in een privaatrechtelijke rechtsvorm strekt.
- Jaarlijks wordt in deze paragraaf verbonden partijen, behorende bij de jaarstukken en de begroting, aangegeven welke algemene-, voor de gemeente, relevante ontwikkelingen bij de verbonden partijen hebben plaatsgevonden of naar verwachting zullen gaan plaatsvinden.
Twee manieren waarop de gemeente een belang heeft in een verbonden partij
- Een bestuurlijk belang bestaat uit zeggenschap
Het kan gaan om zeggenschap in de vorm van vertegenwoordiging in het bestuur van de verbonden partij of in de vorm van stemrecht. Wanneer de gemeente als partij alleen een benoemingsrecht of voordrachtsrecht heeft, is er formeel gezien geen sprake van een verbonden partij.
- Een financieel belang: het bedrag is niet verhaalbaar
Een financieel belang is een aan de verbonden partij beschikbaar gesteld bedrag dat niet verhaalbaar is als de verbonden partij failliet gaat c.q. het bedrag waarvoor de gemeente aansprakelijk gesteld kan worden wanneer de verbonden partij haar verplichtingen niet nakomt. Bij leningen en garantstellingen is er dus geen sprake van een verbonden partij, omdat de gemeente haar juridische verhaalsmogelijkheden behoudt als de partij failliet gaat. Ook bij exploitatiesubsidies is er geen sprake van een verbonden partij omdat het hier gaat om overdrachten.